Kutsal topraklarda hac ibadeti dönemi başlarken, her yıl olduğu gibi bu yıl da milyonlarca Müslüman, Allah’ın rızasını kazanmak için bu mukaddes yolculuğa çıkmaya hazırlanıyor. Ancak bu ulvi ibadetle ilgili pek çok detay, kafalarda soru işareti oluşturabiliyor. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, bu sorulara ışık tuttu.
İşte Diyanet'in Yanıtladığı 10 Önemli Soru:
1. Hac Kimlere Farzdır? Hac ibadeti; sağlık durumu elverişli, hac masraflarını karşılayacak servete sahip, yolculuk güvenliği bulunan, akıl sağlığı yerinde ve ergenlik (büluğ) çağına ulaşmış her Müslümana ömründe bir defa olmak üzere farzdır. Bu şartları taşıyan bir kişinin, imkan bulduğu anda geciktirmeden haccını eda etmesi gerekir.
- Önemli Not: Kota sınırlamaları nedeniyle müracaat ettiği halde kurada ismi çıkmadığı için hacca gidemeden vefat edenler, imkan bulamadığı için borçlu sayılmazlar. Hac yolculuğuna katlanamayacak veya fiilen haccedemeyecek derecede hasta olanlar ile yaşlılar da haccı yerine getirmekle yükümlü değildir.
2. Hacda Kurban Ne Zaman Kesilir? Mezheplere Göre Fark Var Mı?
Kurban kesim zamanı mezheplere göre farklılık gösterir:
- Hanefi Mezhebine Göre: Kurban, Kurban Bayramı'nın ilk üç gününde (Zilhicce 10, 11, 12. günler) kesilir. Bu süreden önce kesilemez. Eğer bu süre içinde kesilmeyip daha sonraya bırakılırsa, ceza olarak ayrıca bir küçükbaş hayvan (koyun veya keçi) kesmek gerekir.
- Şafii Mezhebine Göre: Bayramın 4. günü güneş batana kadar kurban kesilebilir.
3. Vekalet Yoluyla Hac Yapılabilir Mi? (Bedel Hac)
Evet, yapılabilir. Kendisine hac farz olmuş ancak sağlık, yaşlılık gibi geçerli bir mazeret nedeniyle bizzat hacca gidemeyecek durumda olan bir kişi, masraflarını karşılayarak başka birini vekil (bedel) göndererek hac yaptırabilir. Bu kişiler, hayattayken vekil gönderebilecekleri gibi, vefatlarından sonra kendi adlarına bedel hac yaptırılması için mirasçılarına vasiyet de edebilirler.
4. Evlenme Çağında Bekar Çocuğu Bulunan Kişi Hacca Gitmeyi Erteleyebilir Mi?
Hayır, erteleyemez. Hac için gerekli şartları (sağlık, servet, yol güvenliği vb.) taşıyan bir Müslümanın, evlenme çağında bekar çocuğu olsa dahi, bu farzı geciktirmeden yerine getirmesi gerekir. Hacca gitmeyip de hac için ayırdığı parayı çocuğunu evlendirmek için kullanması durumunda, üzerinden hac yükümlülüğü kalkmaz.
5. Kura Sistemi Dışında Farklı Yöntemlerle (Örn: İşçi Vizesi) Hacca Gitmek Caiz Midir?
Hac, belirli zaman, mekan ve usullere göre yapılan bir ibadettir. Hacca gidecek kişinin Müslüman, ergen ve akıl sağlığının yerinde olması gibi şartları taşıması ve hac mevsiminde Mekke'de bulunmasıyla hac ibadeti fıkhi ölçülerde şeklen geçerli olur. Ancak, kura sistemiyle hacca gitme imkanı bulamayanların, gerçeğe aykırı beyanlarla (örneğin işçi, tüccar vizesi gibi) hacca gitmeleri, yalan beyan anlamına geleceğinden dinen caiz değildir. Bu durum, Allah'ın yasakladığı yalan söyleme fiilini işlemek anlamına gelir ve İslam ahlakıyla bağdaşmaz.
6. Çocuklarını Bırakacak Güvenli Bir Yeri Olmayan Kimsenin Hacca Gitmesi Farz Mıdır?
Eğer kendisine hac farz olan bir kimse, bakmakla yükümlü olduğu küçük çocuklarını bırakabileceği hiçbir güvenli kişi veya yer bulamıyorsa, bu imkanı elde edinceye kadar hacca gitmekle mükellef olmaz. Ancak böyle bir kişi, imkan bulduğu ilk fırsatta bu görevini gecikmeden yerine getirmelidir.
7. Evli Bir Kadın, Kocasının İznini Almadan veya Yanında Mahremi Olmadan Hac veya Umreye Gidebilir Mi? Bu konuda mezhepler arasında farklı görüşler bulunmaktadır:
- Hanefi ve Hanbeli Mezhepleri: Hac ibadeti için kadının yanında bir mahreminin (kendisiyle evlenmesi haram olan bir erkek akrabası) bulunması şarttır. Hanefi mezhebine göre, evli bir kadının kendisiyle birlikte gidecek bir mahremi yoksa hacca gitmesi uygun değildir.
- Şafii Mezhebi: Üç veya daha fazla güvenilir kadın, yanlarında eş veya mahremleri olmasa da birlikte hacca gidebilir.
- Maliki Mezhebi: Bir kadın, güvenilir bir grup içerisinde olması halinde tek başına da hacca gidebilir.
- Pratik Çözüm: Hanefi mezhebine tabi olup mahremi olmayan evli bir kadın, kocasının rızasını almak şartıyla, güvenilir bir hac organizasyonuyla Şafii veya Maliki mezheplerini taklit ederek mahremsiz olarak hacca gidebilir. Ancak, haccın gerekli şartlarını taşıyıp yanında bir mahremi olan kadının farz olan hacca gitmesine eşi engel olamaz.
8. Sağlık Nedeniyle Gücü Yetmeyen Kişi Hac Bedelini Sadaka Olarak Vermekle Hac Sorumluluğundan Kurtulur Mu?
Hayır, kurtulmaz. Hac ibadetini yapamayacak derecede sağlık sorunu olan veya aşırı yaşlılık nedeniyle kendisi hacca gidemeyecek durumda olan kişiler, kendi yerine haccetmesi için masraflarını karşılayarak vekil gönderebilirler. Fakat vekil göndermek yerine, bu parayı fakirlere sadaka olarak vermekle veya bir hayır kurumuna bağışlamakla hac görevini yerine getirmiş sayılmazlar. Bu durumda kişi sadakasının sevabını alır, ancak hac borcu üzerinden düşmez.
9. Borçlanarak Hacca Gitmek Doğru Mudur?
Maddi yönden haccetme imkanına sahip olmayan kişilerin borçlanarak hacca gitmeleri gerekmez. Ancak borçlanarak hacca gitmeleri ve haccı eda etmeleri halinde, hac ibadetleri geçerli olur ve üzerlerinden hac sorumluluğu kalkar.
- Tavsiye: Haccın farz olması için gerekli şartları taşıdığı halde, hac mevsiminde hazır parası bulunmayan ancak borç aldığı takdirde bunu daha sonra ödeme gücüne sahip olan kişilerin, bu önemli görevi bir an önce ifa etmeleri için borç alarak hacca gitmeleri uygun olur.
10. Bankada Vadeli Hesapta Bekletilen Parayla Hac Yapılır Mı? İslam dini, kazancın helal yollardan elde edilmesini emreder ve ibadetlerin de helal kazançla ifa edilmesi esastır. Bankada vadeli hesapta bekletilen paranın aslı (ana para) helal olduğu için bu parayla hacca gidilebilir. Ancak, bu yolla elde edilen faiz gelirlerinin hiçbir sevap beklenmeksizin ihtiyaç sahiplerine dağıtılması ve bu durumdan dolayı tövbe edilmesi gerekir.
Diyanet İşleri Başkanlığı, tüm hacı adaylarına ibadetlerinin kabul olması dileğiyle hayırlı ve mebrur bir hac temennisinde bulundu.
