Yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun toprakları arasında yer almış ve çok sayıda hikayeyle zenginleşmiş olan tarihi bir yerleşim, günümüzde farklı bir ülkenin sınırları içerisinde bulunmaktadır. Bu tarihi şehir, Ahıska olarak bilinir. Merak edilen durum ise bu kadim kentin tam olarak nerede bulunduğudur.
Ahıska'nın Coğrafi Konumu
Ahıska, coğrafi açıdan Güney Kafkasya bölgesinde yer almakta olup, Gürcistan'ın güney kısmında konumlanmıştır. Türkiye sınırına oldukça yakın bir mesafededir ve Türkiye'nin Ardahan iline bağlı Posof ilçesinin karşısında bulunur. Şehir, Poshof Çayı'nın iki yakasına yayılan bir vadide inşa edilmiştir ve çevresi engebeli, ormanlık arazilerle kaplı Küçük Kafkas Dağları ile çevrilidir. Ahıska'nın bu stratejik konumu, tarih boyunca hem bir savunma noktası hem de ticaret yollarının kesişim merkezi olma işlevi kazanmasına olanak tanımaktadır. Deniz seviyesinden yaklaşık 1.000 metre yükseklikte bulunan şehir, karasal iklimin belirgin özelliklerini taşır. Kış mevsiminde soğuk ve kar yağışlı iken yazlar serin ve kısa geçer. Arazinin tarıma uygunluğu kısıtlı olsa da, hayvancılık için elverişlidir. Şehrin en dikkat çekici yapısı, tarihi Ahıska Kalesi'dir (Rabati Kalesi) ve bu yapı, bölgenin tarihini sembolize eden önemli bir anıt niteliği taşımaktadır.
Ahıska Hangi Ülkede Yer Alıyor?
Günümüzde Ahıska'nın hangi ülkeye ait olduğunu merak edenler için kesin bir cevap vardır: Gürcistan. Şehrin güncel resmi adı Gürcüce'de "Yeni Kale" anlamına gelen Akhaltsikhe'dir. Ahıska, Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti (Samtskhe-Javakheti) adlı idari bölgesinin merkezi konumundadır. Gürcistan, 1991 yılında bağımsızlığını yeniden kazanmasının ardından, Ahıska hukuken bu ülkenin bir parçası olmuştur. Günümüzde şehirde resmi dil Gürcücedir ve idari kurumların yanı sıra eğitim dili de bu dil üzerinden yürütülmektedir. Ahıska, Gürcistan'ın güney bölgesindeki önemli merkezlerden biri haline gelmiş ve Türkiye ile olan sınır kapısının yakınlığı sayesinde ticari hareketliliğini artırmıştır. Ayrıca, Gürcistan hükümeti tarafından son yıllarda restore edilen tarihi Rabati Kalesi, şehrin turistik potansiyelini yükseltmiştir. Bu bağlamda Ahıska, modern uluslararası sınırlar içerisinde Gürcistan'a ait bir şehir olarak tanımlanmaktadır.
Ahıska'nın Tarihi Kültürel Bağları
Ahıska, bugünkü statüsünün ötesinde, özellikle Türk tarihi ile olan derin bağlantılarıyla dikkat çekmektedir. Günümüzde Gürcistan'a ait bir şehir olan Ahıska, uzun bir süre Osmanlı İmparatorluğu'nun önemli bir sancağı ve eyalet merkezi olarak hizmet vermiştir. 16. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılan bu tarihî yer, uzun yıllar boyunca Çıldır Eyaleti'nin merkezi konumundaydı. Bu süreçte bölgede birçok Türk nüfusu yerleşmiş ve camiler, medreseler, hamamlar ve kaleler inşa edilmiştir. Ancak 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık Rusyası arasında meydana gelen çatışmalar, Ahıska'nın kaderini değiştirmiştir. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rus ordusu tarafından işgal edilen şehir, 1829 Edirne Antlaşması ile birlikte Çarlık Rusyası'nın kontrolüne geçmiştir. Bu tarih, Ahıska'nın Osmanlı ile olan idari bağlarının sona erdiği ve bölgedeki Türk-Müslüman nüfusun zorlu bir sürece girdiği bir dönüm noktası olmuştur. Dolayısıyla Ahıska'nın kimliği sadece Gürcistan'la sınırlı değildir; aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu'nun mirası ve kökleriyle de derin bir bağ taşımaktadır.
Ahıska'nın İnsani ve Manevi Kimliği
Ahıska'nın anlamı, sadece coğrafi ve siyasi kimliği ile sınırlı kalmaz. Şehir, Ahıska Türkleri, yani Misket Türkleri için bir semboldür. Şehir adı, 20. yüzyılın büyük trajedilerinden biri olan sürgün ile anılmaktadır. 14 Kasım 1944 tarihinde, dönemin Sovyetler Birliği lideri Stalin'in emriyle, Ahıska hakkında yapılan asılsız suçlamalarla on binlerce Ahıska Türkü ve diğer Müslüman topluluklar sınır güvenliğine tehdit oluşturdukları gerekçesiyle hayvan vagonlarına yüklenerek sürgün edilmiştir. Bu acımasız eylem sonucunda birçok insan yolculuk sırasında soğuk, açlık ve hastalık yüzünden hayatını kaybetmiştir. Hayatta kalanlar ise yeni yerlerinde ağır koşullar altında yaşam mücadelesi vermiştir. O tarihten sonra, Ahıska Türkleri, dünyanın dört bir yanına dağılmış ve anavatanlarına geri dönme özlemiyle yaşamaktadırlar. Bu suretle Ahıska, yalnızca tarihî bir yerleşim değil, aynı zamanda bir halkın kayıp vatanıdır ve bu şehir, sürgün trajedisinin başlangıç noktası olarak haksızlıkların ve özlemlerin simgesi hâline gelmiştir.
