Yılın ilk beş ayında Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) %12,92 seviyesinde gerçekleşti. Ekonomistler, Haziran ayı enflasyonuyla birlikte 2023'ün ilk altı aylık ÜFE oranının %15 olacağı yönünde tahminlerde bulunuyorlar. Bu durumda sigara üzerindeki Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) de %15 oranında artış gösterecek. Bu artış, sigara fiyatlarına yansıyarak en az 8, ortalama 10 lira zam yapılacağı anlamına geliyor. Böylelikle en çok tercih edilen üç büyük sigara üreticisinin ürünleri arasındaki en ucuz sigara, 70 liradan 80 liraya yükselecek.
Sigara Fiyatları 2025
Fiyatı ortalama seviyelerde olan sigara markalarının satış fiyatları ise 80 liradan 90 liraya fırlayacak. Bu yükselişin temel sebebi, sigara ve alkollü içkilerde ÖTV'nin her altı ayda bir ÜFE ölçütüne göre otomatik olarak artırılmasıdır. Böylece enflasyon ve maliyet artışları, doğrudan tüketici fiyatlarına yansıyarak sigara alışverişlerinde önemli bir değişiklik yaratacaktır. Tüketicilerin bu artışlarla nasıl başa çıkacakları üzerinde düşünmeleri bekleniyor. Özellikle yoksul kesimlerin alım gücündeki daralma, bu tür artışların zamanla toplum üzerindeki etkilerini derinleştirebilir.
Vergi Sisteminin Karmaşıklığı
Sigara üzerindeki vergi yapısı oldukça karmaşıktır. ÖTV oranı şu anda %50 civarındayken, buna ek olarak hem asgari maktu hem de maktu vergi unsurları da bulunmaktadır. Asgari maktu, sigara fiyatlarının altında kalınamayacak bir seviyeyi belirliyor. Şu anda bu oran 1,8313 lira olarak belirlenmiştir. Her bir sigara dalı için uygulanan bu vergi, 20 sigarılık bir pakette toplamda 36,62 liraya tekabül etmektedir. Yüzde 15'lik bir artış durumunda bu tutarın 42,11 liraya yükseleceği öngörülüyor. Sigara fiyatlarının %50'sinin altına inmeyen asgari maktu vergi, bu anlamda tüketiciler üzerinde ciddi bir mali baskı oluşturacaktır.
Artan Vergi Oranlarının Toplamı
Maktu vergi ise 10,50 liradan 12,07 liraya yükselecektir. Her iki vergi bir araya getirildiğinde, toplam ÖTV, mevcut 47,12 liradan 54,12 liraya çıkmış olacaktır. Bunun yanı sıra, artan bu vergi miktarının KDV'si de eklenerek toplam vergi, en az 64,94 lira olacak şekilde hesaplanacaktır. Tüm bu maliyetlerin niceliğinde ve niteliğinde yaşanan artışlar, marketlerde alışveriş yapan tüketiciler için önemli bir gider kalemi haline geliyor. İşletmeler ise bu durumu yönetmeye çalışırken, müşteri sadakatini korumak zorunda kalacaklardır.
Yeni Düzenlemelerin Etkisi ve Enflasyon
Mart ayında Resmi Gazete’de yayımlanan bir Cumhurbaşkanı Kararı ile sigara paketlerindeki sabit maktu vergi 8,39 TL'den 10,50 TL’ye yükseltilmiş, fiyata bağlı nispi vergi oranı ise %53,5'ten %50'ye düşürülmüştü. Bu düzenlemeler, 2024 yılı itibarıyla benzer adımlar atılmaya devam edecektir. Yapılan bu değişiklikler, enflasyonla mücadele çerçevesinde uygulanmaktadır. Ayrıca, 2024 başından bu yana yapılan istikrarlı politikalar, maliyetlerin sigara fiyatlarına daha az yansımasına neden olmuştur. Artık bir liralık maliyet artışlarının, sigara fiyatlarına 3,7 TL oranında daha az yansıdığı gözlemlenmektedir.
Yasal Dayanak ve Uygulama
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu'nun 12. maddesi 3. fıkrasına göre, belirli ürün gruplarına uygulanan maktu ve asgari maktu vergi tutarları, her ocak ve temmuz ayında Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan ÜFE oranına göre güncellenmektedir. Bu güncellemeler, son altı ay içerisinde meydana gelen değişim oranlarına dayanmaktadır ve uygulamalar, tüketicilerin alım gücü üzerindeki etkilerini doğrudan etkilemektedir. Bunun sonuçları ise pazardaki fiyat dalgalanmalarını tetikleyebilmekte ve sigara tüketim alışkanlıklarını değiştirebilmektedir.
