Küresel Risk Yönetimi Araştırma Başkanı Arne Lohmann Rasmussen, İsrail’in İran’a yönelik saldırılarının ardından LinkedIn hesabında Hürmüz Boğazı’nın kapanmasının yaratacağı tehditler hakkında önemli değerlendirmelerde bulundu. Rasmussen, bu durumun "en büyük kabusun" olduğunu belirtti. Hürmüz Boğazı, dünya petrol sevkiyatının büyük bir kısmını taşıdığı için yaşanan gerginlikler, hem piyasaları hem de yatırımcıları endişelendiriyor.
Petrol Fiyatlarında Artış
İsrail’in başlattığı saldırılara yanıt olarak petrol fiyatları, pazar günü kaydedilen verilere göre bir ara yüzde 10 oranında yükseldi. Bu ani artışın sadece saldırılarla doğrudan bağlantılı olmadığını söylemek önemli. Asıl tetikleyici, Hürmüz Boğazı’nın kapanma riski olarak öne çıkıyor. Bölgede yaşanan çatışmalar, özellikle Asya’ya giden petrolün büyük bir bölümünün bu boğazdan geçiyor olması nedeniyle büyük bir endişe kaynağı haline geldi. Hürmüz Boğazı, dünya petrol sevkıyatının yaklaşık yüzde 70’inin geçiş noktasıdır, dolayısıyla bu noktada yaşanacak bir aksama, küresel enerji piyasasını derinden etkileyebilir.
IEA'nın Hızlı Tepkisi
Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara tepki gösteren Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, piyasaların sağlam olduğunu ve herhangi bir olağanüstü duruma karşı hazırlıklı olduklarını belirtti. Birol, İsrail ile İran arasındaki gerginliğin petrol piyasaları üzerindeki etkilerini aktif bir şekilde izlediklerini, gerektiğinde müdahale etmeye hazır olduklarını ifade etti. Ayrıca, IEA'nın elinde acil durumlar için 1.2 milyar varil petrol stoğu bulunduğunu belirterek piyasalara güven vermeye çalıştı. Bu gibi önlemler, piyasalardaki belirsizliğin azaltılması için kritik öneme sahip.
Hürmüz Boğazı'nın Kapatılması İddiaları
Geçmiş günlerde bazı haber kaynakları, İran ordusunun Hürmüz Boğazı’nı kapattığını iddia etti. Bu iddialarda, "İran ordusu, Hürmüz Boğazı'nın gemi trafiğine kapatıldığını duyurdu" denilmişti. Ancak bu açıklamaların ardından, uluslararası denizcilik platformlarında o gün boyunca Hürmüz Boğazı’ndaki gemi hareketleri gözlemlendi ve boğaza giriş-çıkışların devam ettiği bildirildi. Söz konusu haberlerin güvenilirliğine ilişkin tartışmalar sürerken, petrol fiyatları üzerindeki spekülasyonlar devam etti ve bu belirsizlik, piyasalarda dalgalanmalara yol açtı.
İran'ın Stratejik Kararları
London Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü, Hürmüz Boğazı’nın İran için en güçlü koz olduğunu belirtti. Ancak bu kozu kullanmanın İran'a ağır maliyetler getirebileceğinin altını çizdi. Öğütçü, İran’ın Hürmüz’ü kapatması durumunda Amerika’nın Bahreyn’de konuşlanmış 5. filosunun müdahale edeceğini ve buna bağlı olarak Çin ile Hindistan arasındaki ilişkilere zarar verileceğini öngörüyor. Ayrıca, İran’ın kendi ticari çıkarları sebebiyle Hürmüz Boğazı’nı ölüm kalım meselesi haline getirmeyeceği görüşünde. Bu durum, İran hükümetinin gelecekteki stratejik adımlarını nasıl şekillendireceği açısından kritik bir önem taşıyor.
Petrol Piyasalarında Hürmüz Boğazı'nın Önemi
Petrol piyasaları analisti Cem Aşıkoğlu, Hürmüz Boğazı’nın mevcut durumda kapatılmasının olasılığının düşük olduğunu ifade etti. Aşıkoğlu, İran ordusundaki üst düzey değişimlerin yeni stratejilerin geliştirilmesine sebep olabileceğini ancak boğazın kapatılması durumunun İran’a geri dönüşü olmayan zararlar verebileceğini belirtti. Eğer Hürmüz Boğazı kapatılırsa, petrol fiyatlarının 150 dolara yükselebileceğine ve en büyük zararı Körfez ülkelerinin göreceğine dikkat çekti. Aşıkoğlu, Çin'in İran petrolüne bağımlılığı ve boğazın kapanması halinde İran’ın kendi çıkarlarına zarar verecek bir duruma gireceğini kaydetti.
Hürmüz Boğazı'nın Coğrafi Özellikleri
Hürmüz Boğazı, Avesta’da adı geçen iyilik tanrısı Hürmüz’ün ismini taşır ve stratejik bir geçiş noktasıdır. Bu boğaz, Omman ve Basra Körfezi’ni birbirine bağlar. En dar yeri 33, en geniş yeri ise 95 kilometredir. Hürmüz Boğazı, sularının derinliği dolayısıyla petrol tankerlerinin geçişi için zorluklar içermektedir. Bu dar geçiş noktası, dünya ticaretinin önemli bir kısmını taşımaktadır ve toplamda yıllık 6 milyar varilden fazla petrol Hürmüz’den geçmektedir. Kısacası, bölgede yaşanan her türlü gerginlik, küresel enerji piyasalarını doğrudan mağdur edebilir.
ABD'nin Stratejik Rezervleri
Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC) Koordinatörü Dr. Mehmet Doğan Üçok, Hürmüz Boğazı’nın dünya petrolünün geçişini ciddi şekilde etkileyen stratejik bir nokta olduğunu ifade etti. ABD’nin bölgede konuşlanan gemilerinin sayısının arttığına dikkat çeken Üçok, İran'ın muhtemel kapatma senaryolarına karşı güçlü bir stratejiye sahip olduğunu vurguladı. Bu bağlamda, ABD’nin sahip olduğu stratejik petrol rezervlerinin önemli bir güvence sağladığını belirtti. Bunun yanı sıra, Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasının tamamıyla farklı etkileri olabileceğini ancak geçmişteki petrol krizleriyle aynı boyutta bir krize yol açmayacağını öngördüğünü söyledi.
